روابط عمومی و رسانه مجمع نظاممسائل کشور/ زغال سنگ به عنوان یکی از مهمترین منابع انرژی در جهان نقش بسیار حیاتی در تأمین انرژی صنعتی و خانگی ایفا می کند و کشور ما با دارا بودن ذخایر غنی زغال سنگ به ویژه در مناطق شمالی و مرکزی به عنوان یکی از تولید کنندگان این ماده معدنی شمرده می شود.
با این حال استخراج زغال سنگ با چالش ها و خطرات جدی همراه است که می تواند تاثیرات منفی بر سلامت کارگران ، محیط زیست و اقتصاد کشور داشته باشد.
معادن زغال سنگ کشور ما در طبس، کرمان، و گلستان دارای ذخایر قابل توجه و فعالیت گسترده ای بوده و طبعا خطرات بسیاری هم در کمین این معادن است.
در این یادداشت به طور خلاصه به بررسی این سوال خواهیم پرداخت که چگونه می توان از خطرات احتمالی و حوادث ناگواری که هر از گاهی از انفجار یا ریزش معادن و جانباختن یا مصدومیت شماری از کارگران در معادن بویژه معادن زغال سنگ رخ می دهد پیشگیری کرد؟
از مهمترین خطرات در معادن زغال سنگ انفجار گاز متان است. بر اساس نظر کارشناسان، زغال سنگی که در معادن وجود دارد ۲۰۰ یا ۳۰۰ سال قبل تشکیل شده است. استخراج زغال سنگ در حالت عادی منجر به تصاعد تدریجی گاز متان می شود و در برخی مواقع حفره هایی در لایه های زغال سنگ ایجاد شده که محل تجمع گاز متان بوده و وقتی معدنکار حین فعالیت به محل تجمع این گاز برخورد کند ناگهان چند هزار متر مکعب گاز متصاعد می شود و انفجار رخ می دهد، تا جاییکه تاثیر انفجار در یک کارگاه موجب بی اکسیژنی در کارگاههای اطراف می گردد و تلفات بیشتر می شود.(اتفاقی که در معدن طبس رخ داد)
از فرایندهای حیاتی در چنین معادنی، گازسنجی است؛ که برای حفظ ایمنی کارگران و جلوگیری از حوادث ناشی از تجمع گازهای خطرناک متان و دی اکسید کربن انجام می شود و به عنوان یک ابزار کلیدی برای شناسایی و کنترل خطرات، پیشگیری از حوادث و حفاظت از سلامت کارگران، توسط گاز سنجها در معادن انجام می شود.
گاز سنجی توسط گاز سنجها که به صورت ثابت در نقاط مشخص در معدن نصب می گردند و دائما بر وضعیت گازها نظارت دارند و یا به صورت پرتابل که قابل حمل هستند به کارگران این امکان را می دهد که در هر نقطه از معدن به اندازه گیری گازها بپردازند.البته که تکنیکهای گاز سنجی نیز متفاوت است و در کشورهای پیشرفته با روشهای نوین و هوشمند وخودکار توانسته اند از خطرات احتمالی بکاهند.
در به روز بودن دستگاههای گاز سنجی در کشور ما، به دلیل تحریمها و سلامت دستگاههای گاز سنجی در معادن و تجهیز معادن به نظارت و پایش گازها طبق استاندارد های جهانی جای بحث و بررسی بسیار است.
موضوع مورد بررسی دیگر، رعایت اصول اساسی ایمنی معادن و طراحی صحیح و مناسب آنهاست.
استانداردهای ایمنی معادن در دنیا توسط سازمان جهانی کار و سازمان ملی OSHA در ایالات متحده تدوین شده است. در کشور ما نیز آیین نامه حفاظت و ایمنی در معادن جهت امنیت کار گران و ایمنی در معادن تدوین گردیده است.
آنچه با ابهام روبروست رعایت استانداردها و قوانین مرتبط با ایمنی در محیط معادن است؛ طبق بررسی ها سالهاست که دلایلی را برای عدم اجرای این امر مواجه هستیم که هرگز قابل توجیه نبوده و نیست.
مشکل معدن داران که به دلیل سود پایین،مطالبات معوقه و عدم تامین بودجه و ازین دست موضوعات قادر به ایمن سازی کامل و استاندارد معادن نیستند.
نهادهایی که مسئولیت ایمن سازی و نظارت و حمایت از معدن داران در این امر را به عهده دارند، گویا ایمن سازی از اولویتشان خارج شده و فعال بودن یک معدن غیر استاندارد و پر خطر را بر تعطیلی معدن برای ایمن نمودن آن ترجیح داده اند.
عدم حمایت صحیح از شرکتهای دانش بنیان در جهت تولید تجهیزات ایمنی
توجه کمرنگ سیستم نظارتی برفعالیت ها و رعایت قوانین مدون،از جمله مواردیست که موجب گشته حوادث ناگواری همچون انفجار معدن طبس را که طبق اخبار شنیده شده( گویا تیم ایمنی هم در این معدن حضور داشته است و مسئول ایمنی از جانباختگان است) هر چند وقت یکبار شاهد باشیم.
بدون تردید، حل مسائل بدین شکل، اراده و عزم واقعی تمامی دستگاههای اجرایی و نظارتی را می طلبد که تلاش جدی در تحقق رعایت اصول ایمن سازی و رعایت قوانین در صنایع حیاتی در کشور را پیگیری نمایند.
نویسنده
انسیه روستایی